Είδαμε πως ο τρόπος παρέμβασης του Άλλου στο αίτημα ή μη του παιδιού θα νοηματοδοτήσει το πως θα αναλάβει την επιθυμία του και το πως θα συνδεθεί με τους άλλους στον κοινωνικό δεσμό. Επομένως, η πρωταρχική σχέση που διαμορφώνεται μεταξύ του υποκειμένου με τον γονεϊκό Άλλο μπορεί επιπλέον να αποτελέσει και μια ενδιαφέρουσα θεωρητική αφετηρία για να στοχαστούμε το άγχος στις περιπτώσεις της ενήλικης ζωής με την ανάληψη των σχετικών υποχρεώσεων που αυτή περιλαμβάνει.
Είναι συχνό φαινόμενο ο ενήλικας να βρίσκεται σε κατάσταση τελμάτωσης ή άρνησης αναζήτησης στόχων. Να χαρακτηρίζεται από τάσεις φυγής από την πραγματικότητα μέσω της χρήσης ουσιών. Μέσω μιας ατέρμονης αναζήτησης του επόμενου ταξιδιού, της επόμενης εμπειρίας, της επόμενης αγοράς καταναλωτικών προϊόντων, ή του επόμενου ερωτικού παρτενέρ. Όπως επίσης να διακατέχεται από την ψυχαναγκαστική προσμονή ενός Άλλου που θα ικανοποιήσει τις ανάγκες του. Αλλά ακόμα και από κατάθλιψη λόγω της ματαίωσης που βιώνει από την μη επίτευξη του στόχου. Ακόμα όμως και του στόχου που κατέκτησε αλλά που υστερεί σε σχέση με το ιδεώδες που προστακτικά έθεσε ένας Άλλος. Είναι περιπτώσεις που η επιθυμία βρίσκεται σε αναστολή και το άγχος ακινητοποιεί το υποκείμενο.
Είναι συχνό φαινόμενο στο ζευγάρι να υπεισέρχεται η ασυνείδητη σχέση με τον γονεϊκό Άλλο περιπλέκοντας την δυναμική της επιθυμίας τους. Έτσι συχνά εισάγονται μεταξύ του ζευγαριού απαιτήσεις και πυροδοτούνται παράπονα και αλληλοκατηγορίες για τον μη ολοκληρωμένο αποχωρισμό του άλλου.
Θα είχε επίσης ενδιαφέρον να αναρωτηθούμε και για την ίδια την επιθυμία της γυναίκας να τεκνοποιήσει. Μετά από επαναλαμβανόμενες προσπάθειες με φυσικό ή τεχνητό τρόπο η σύλληψη αποτυγχάνει. Και πολλές φορές οδηγείται σε μια μακροχρόνια αναζήτηση οργανικών αιτιών χωρίς όμως ποτέ να καταδεικνύεται ένα πραγματικό αίτιο. Επιθυμεί άραγε ένα παιδί; Επιθυμεί να το αποκτήσει με τον σύντροφο της ή μήπως τις επιβάλλεται ασυνείδητα από τον Άλλο; (Επειδή έτσι πρέπει!) Μήπως διερωτάται για την επιθυμία του συντρόφου της; Μήπως με την αλλαγή στο σώμα της νιώθει ότι θα πάψει να είναι η ίδια επιθυμητή;
Στο ίδιο πλαίσιο, μπορούν να φωτιστούν και κάποιες περιπτώσεις σωματοποιήσεων και αυτοάνοσων ασθενειών. Ασθένειες που κάνουν την εμφάνισή τους με την έναρξη της μητρότητας ή της πατρότητας. Αλλά ακόμα και περιπτώσεις που μια σοβαρή ασθένεια απειλεί το προσδόκιμο της ζωής και κατακλύζει το υποκείμενο με την αμετάκλητη βεβαιότητα ενός τέλους που περιορίζει και πολλές φορές συνθλίβει την επιθυμία για ζωή.
Εδώ θα μπορούσαμε να αναρωτηθούμε για το πεπρωμένο της γυναίκας, που μέχρι πρότινος όφειλε να ταλαντεύεται μεταξύ μητρότητας και νοικοκυροσύνης. Ποιο ρόλο μπορεί να έχει πέραν από αυτούς; Τι της επιτρέπεται; Τι την αναστέλλει; Αλλά για τον ίδιο λόγο να αναρωτηθούμε για τον ρόλο του άντρα που η πτώση του πατριαρχικού ιδεώδους, από το οποίο αντλούσε τα ταυτισιακά του παράσημα, τον επαναπατρίζει στη χώρα που το ανεξίτηλο τατουάζ γίνεται συχνά το μοναδικό του άγκιστρο σε ένα ιδεώδες.
Θα μπορούσαμε επίσης να αναρωτηθούμε για τις συνέπειες μιας τέτοιας έλλειψης και την ανάδυση ενός βίαιου άγχους στην περίπτωση της ερωτικής απογοήτευσης με την εμμονική περιστροφή γύρω από την απώλεια του ερωτικού αντικειμένου. Ακόμα και την περίπτωση του πένθους με την οριστική και αμετάκλητη απώλεια του αγαπημένου προσώπου. Περιπτώσεις στις οποίες το υποκείμενο περιστρέφει όλη του την ύπαρξη γύρω από τον Άλλο αγνοώντας ή επιπωματίζοντας την δική του.
Αλλά και τις περιπτώσεις που το υποκείμενο αδυνατεί να εισέλθει σε κάποιο από τα εγγεγραμμένα φύλα (άντρας ή γυναίκα). Ή ακόμα και να βρει τον σεξουαλικό του προσανατολισμό. Μήπως γαιτί ένας Άλλος το υποχρεώνει στην διμερή, έμφυλη κατανομή αποκλείοντάς το από τον ορίζοντα του Τρανς και ενοχοποιώντας το φάσμα του LGBTQ+. Μήπως το περιορίζει σε ένα ρόλο που δεν μπορεί να υποστηρίξει ή ακόμα χειρότερα το ωθεί στο περιθώριο με την μελαγχολική συστολή που συνεπάγεται;
Η σχέση της έλλειψης με την επιθυμία ως προ το άγχος θα μπορούσε επίσης να παράγει μια πολλαπλασιαστική παραγωγή προβληματισμών και ερωτημάτων για την εξάρτηση του υποκειμένου από τα διάφορα gadget. Αντικείμενα που μεταθέτουν το άγχος, παραλύουν την αυτοέκφραση και δεν απαντούν στο βαθύτερο υπαρξιακό κενό της υποκειμενικότητας.
Επομένως, στην προβληματική του άγχους, είναι σημαντικό να συγκρατήσουμε ότι πρέπει πάντα κάτι να λείπει ώστε να υποκινείται η επιθυμία ανάκτησής του. Πρέπει κάτι να έχει χαθεί για να μπορεί να μπει στην διαλεκτική της επιθυμίας ως αντικείμενο που πρέπει να ξαναβρεθεί. Όταν το υποκείμενο έρχεται αντιμέτωπο με την έλλειψη της έλλειψής του, η διάσταση της επιθυμίας δεν λειτουργεί. Και προς τα εκεί θα πρέπει να αναζητηθεί το αίτιο ανάδυσης του υποκειμενικού άγχους και η προσπάθεια επίλυσης του.
Για να είναι λοιπόν εφικτή η επιστροφή στην ομοιοστασία πρέπει να μπει ένα όριο στην Jouissance και κατά συνέπεια να λειτουργήσει η έλλειψη ως γενεσιουργό αίτιο της επιθυμίας του υποκειμένου.
Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να διανοιχθεί, να δημιουργηθεί χώρος ώστε να γίνει και πάλι η επιθυμία το καύσιμο της ζωής.
Παναγιώτης Μποκολής
Κλινικός Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής Ψυχαναλυτικής κατεύθυνσης
Υποψήφιος Διδάκτωρ – Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης