Είδαμε ότι η έλλειψη της έλλειψης είναι το αίτιο που η υποκειμενική λειτουργία αποτυγχάνει να σταθμίσει και να ανταπεξέλθει στην εισβολή του μη-νοήματος γεγονός που οδηγεί στην ανάδυση του άγχους. Καθώς επίσης ότι η έλλειψη ως στοιχείο της υποκειμενικής δόμησης δημιουργεί το πεδίο της επιθυμίας.
Για να κατανοήσουμε την έννοια της επιθυμίας σε σχέση με την έλλειψη, θα μπορούσαμε να θυμηθούμε το παράδειγμα της απουσίας-παρουσίας που αναφέραμε στο πρώτο μέρος αυτής της θεωρητικής παρέμβασης. Θα αντικαταστήσουμε όμως τον όρο μητέρα με τον πιο συμπεριληπτικό όρο Άλλος. Ας φανταστούμε λοιπόν έναν Άλλο που ανταποκρίνεται συνεχώς στα αιτήματα του παιδιού, με φαγητό, παιχνίδια ή ρούχα. Που είναι συνεχώς παρών στο υπνοδωμάτιο ή ακόμα και στο μπάνιο του. Που του μιλάει συνεχώς ή του επιβάλει έτοιμες απαντήσεις. Πρόκειται για έναν Άλλο που καλύπτει πλήρως και επιπωματίζει τις υποτιθέμενες ανάγκες του παιδιού πριν ακόμα τις αρθρώσει το ίδιο ως αίτημα.
Αν και το παράδειγμα αυτό είναι αρκετά γενικό θα μπορούσε ωστόσο να ρίξει φως σε κάποιες περιπτώσεις που το παιδί στέκει με ατολμία μπροστά στην ομιλία του. Μήπως γιατί ήταν ο Άλλος που μιλούσε ή απαντούσε αντ’ αυτού; Επίσης και εκείνες κατά τις οποίες το φαγητό γίνεται πεδίο μάχης. Μήπως γιατί μέσω της άρνησης του φαγητού το παιδί εκφράζει το ασυνείδητο ερώτημα για την αγάπη του Άλλου; Στο ίδιο πλαίσιο μπορεί να εγγράφονται και κάποιες περιπτώσεις βουλιμίας, ανορεξίας, σχολικής άρνησης, ή ακόμα και φοβίας;
Η εικόνα ενός Άλλου που είναι πανταχού παρών προφανώς και σπανίζει και δίνεται εδώ με απλοποιητικό τρόπο προκειμένου να πλαισιώσει αυτή την θεωρητική παρέμβαση. Μπορεί ωστόσο να δώσει μια ιδέα για την έννοια της έλλειψης κατά την γένεση της υποκειμενικής επιθυμίας και κυρίως να αποκαλύψει το αίτιο στις στιγμές άγχους. Ο τρόπος δηλαδή παρέμβασης του Άλλου στο αίτημα ή μη του παιδιού θα νοηματοδοτήσει και τον τρόπο που θα αναλάβει την επιθυμία του και τον τρόπο που θα συνδεθεί με τους άλλους στον κοινωνικό δεσμό.
Εννοείται ότι αυτός ο Άλλος και μέσω μια σύνθετης ψυχικής διεργασίας εσωτερικεύεται και προοδευτικά μετασχηματίζεται από τον γονεϊκό στον σχολικό και από εκεί στον κοινωνικό Άλλο. Άρα, η πρωταρχική σχέση που διαμορφώνεται μεταξύ του υποκειμένου με τον Άλλο (εδώ τον γονεϊκό) μπορεί να αποτελέσει και μια ενδιαφέρουσα θεωρητική αφετηρία για να στοχαστούμε το άγχος στις περιπτώσεις της ενήλικης ζωής με την ανάληψη των σχετικών υποχρεώσεων που αυτή περιλαμβάνει.
Παναγιώτης Μποκολής
Κλινικός Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής Ψυχαναλυτικής κατεύθυνσης
Υποψήφιος Διδάκτωρ – Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης