Το «επάγγελμα» του Γονιού είναι το πιο σημαντικό που θα ασκήσει ποτέ κάποιος, ωστόσο, ελάχιστοι γονείς περνούν από κάποια εκπαίδευση. Επικρατεί η αντίληψη ότι οι άνθρωποι γνωρίζουν έμφυτα πως ανατρέφονται τα παιδιά, πώς να τα αντιμετωπίζουν όταν δεν είναι συνεργάσιμα, πώς να εξισορροπούν τις ανάγκες των παιδιών με τις δικές τους και πώς να εξασφαλίσουν ότι θα μεγαλώσουν ευτυχισμένα και με σωστή προσαρμογή. Ωστόσο ο ρόλος του γονιού μπορεί να γίνει πιο εύκολος αν οι γονείς φροντίζουν να ενημερώνονται και να εκπαιδεύονται για το έργο που αναλαμβάνουν.
Το παιδί στη βρεφική του ηλικία έχει απόλυτη ανάγκη την αγάπη και τη στοργή της μητέρας του. Ωστόσο, ο πατέρας είναι σημαντικό να είναι παρών και σταδιακά να βάζει όρια στη σχέση μητέρας – παιδιού, συμμετέχοντας στην ανατροφή του. Καθώς το παιδί μεγαλώνει, η αγάπη έχει τον πρώτο ρόλο, αλλά πάνω σ’ αυτήν χρειάζεται να βασιστούν η ικανότητα εξομάλυνσης των συγκρούσεων, ο αμοιβαίος σεβασμός, η υπομονή και η δυνατότητα να είναι οι γονείς καλοί ακροατές.
Οι μητέρες συνήθως, στη σύγχρονη εποχή, λόγω των αυξημένων υποχρεώσεων έχουν πολύ λίγο ελεύθερο χρόνο και συνεπώς, λιγότερο χρόνο διαθέσιμο για να τον περάσουν με τα παιδιά. Αυτό μπορεί να επηρεάσει τη σχέση με τα παιδιά και να προκαλέσει διάφορες ψυχολογικές επιπτώσεις και αρνητικές συμπεριφορές από μέρους τους, ιδιαίτερα όταν ο λίγος χρόνος που διαθέτει η μητέρα για εκείνα δεν είναι επικοινωνιακός και δεν αξιοποιείται σωστά. Για παράδειγμα το παιδί μπορεί να νιώθει ανασφάλεια, να μειωθεί η απόδοσή του στο σχολείο, να μην θέλει να κοιμηθεί το βράδυ για να περάσει περισσότερο χρόνο μαζί της και να κάνει οτιδήποτε προκλητικό αναζητώντας την προσοχή, την οποία οι γονείς δεν έχουν φροντίσει να του δώσουν πριν εκείνο φτάσει να την αναζητήσει. Σε κάποιες περιπτώσεις ενδέχεται το παιδί να παρουσιάσει ακόμα και συμπτώματα παιδικής κατάθλιψης.
Ωστόσο, μια μητέρα δεν χρειάζεται να νιώθει ενοχές επειδή εργάζεται. Είναι σημαντικό όμως, να ασχολείται με τα παιδιά ακόμα και αν αυτό σημαίνει ότι κάποιες φορές, θα ενθαρρύνει τα παιδιά να συμμετέχουν σε οποιαδήποτε οικιακή δραστηριότητα με την οποία εκείνη καταπιάνεται, όπως για παράδειγμα στο μαγείρεμα, να απλώσουν μαζί τα ρούχα, να την βοηθήσουν στη φροντίδα του μωρού κα. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται τα πάντα ως παιχνίδι και είναι πολύ διασκεδαστικό για εκείνα. Επιπλέον, τα παιδιά έχουν ανάγκη να φαίνονται χρήσιμα και σημαντικά στους άλλους. Δεν προτείνεται να ενισχύονται τα παιδιά να κάθονται μπροστά σε μια οθόνη για να μπορεί η μητέρα να ασχολείται με άλλα πράγματα. Επίσης, είναι καλό η διαπαιδαγώγηση των παιδιών να πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού με τα παιδιά. Επιπρόσθετα, συστήνεται να υπάρχει ένα καθημερινό πρόγραμμα ρουτίνας, το οποίο να συνηθίσουν τα παιδιά να τηρούν και σε αυτό το πρόγραμμα μπορεί να περιλαμβάνεται και μια συγκεκριμένη ώρα χαλάρωσης για την μητέρα. Ακόμα, οι τακτικές οικογενειακές συγκεντρώσεις όπου όλοι εκφράζουν τη γνώμη τους και εξετάζονται τα διάφορα προβλήματα και οι ευχάριστες στιγμές της εβδομάδας βοηθούν πολύ. Και βέβαια, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι χρειάζεται οι γονείς να ακούν τα παιδιά με ηρεμία και όλη τους την προσοχή, να δέχονται τα συναισθήματά τους, να τους επιτρέπουν να κάνουν επιλογές και να τους επιβεβαιώνουν συχνά με θετικές ενισχύσεις.
Τα παιδιά συχνά γίνονται μη συνεργάσιμα και συνήθως, επιδιώκουν είτε να αποσπάσουν υπερβολικά την προσοχή στο άτομό τους, είτε να κάνουν επίδειξη δύναμης (ποιος έχει το πάνω χέρι), είτε ακόμα και να εκδικηθούν ή να εκφράσουν αίσθηση ανεπάρκειας, ανάλογα πάντα με τη στάση που κρατούν οι γονείς απέναντί τους. Η αντίδραση των γονέων σε αυτές τις συνθήκες χρειάζεται να περιλαμβάνει:
- την προσπάθεια κατανόησης της κακής συμπεριφοράς του παιδιού (τι σκοπό ή ποιο όφελος επιδιώκει?)
- να αφήσουν τα παιδιά να βιώσουν τις φυσικές ή λογικές συνέπειες των επιλογών τους π.χ. αν αφήσει τα παιχνίδια του σκορπισμένα στη βροχή, θα χαλάσουν.
- Να αντιμετωπίσουν τα παιδιά με σεβασμό, έστω και αν η συμπεριφορά του παιδιού δεν εκφράζει σεβασμό. Η τιμωρία δεν χρειάζεται∙ είναι πιο διδακτικό να υποστούν απλά παιδιά τις συνέπειες των πράξεων τους.
- Να ενθαρρύνονται τα παιδιά να συμμετέχουν στη λύση, στη επανόρθωση, τονώνοντας την αυτοεκτίμησή τους και αναγνωρίζοντας ότι μπορούν να τα καταφέρουν και καλύτερα.
Η στάση των γονέων χρειάζεται να είναι διδακτική και ο τόνος φιλικός. Αυτό είναι πιο εύκολο αν δεν αφήνουν οι γονείς να εμπλακούν στο πρόβλημα ο εγωισμός και τα συναισθήματα θυμού. Είναι επίσης, σημαντικό να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή και επιβράβευση όταν το παιδί συμπεριφέρεται με τρόπο κοινωνικά αποδεκτό και να αγνοείται όταν δεν συμπεριφέρεται έτσι. Η κοινή στάση των γονέων βοηθάει. Ο γονιός δεν χρειάζεται να παρεμβαίνει στους εκάστοτε χειρισμούς του άλλου γονέα προς το παιδί και κυρίως να μην ακυρώνουν ο ένας τον άλλον.
Η σχέση του γονιού με το παιδί θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «γονεïκή συμμαχία», δεν είναι φιλία. Οι γονείς είναι σημαντικό να είναι κοντά στο παιδί, να ακούν τις ανησυχίες του και να λένε τη γνώμη τους χωρίς όμως, κριτική διάθεση. Το παιδί έχει ανάγκη να εμπιστεύεται τους γονείς του, να νιώθει πως υπάρχει φιλική και υποστηρικτική διάθεση χωρίς να χάνεται ο γονεïκός ρόλος που του προσφέρει ασφάλεια.
Καθώς το παιδί μπαίνει στην εφηβεία μετά τα 11-12 έτη είναι σημαντικό να ενισχύεται η επικοινωνία με τον ομόφυλο γονέα σε θέματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Χρειάζεται να ενθαρρύνεται η πρωτοβουλία και το «εγώ» του/της εφήβου και να ενισχύονται οι υπευθυνότητές του/της. Συστήνεται ο σεβασμός των γονέων στην ανάγκη του/της εφήβου για απομόνωση και στις ψυχολογικές μεταπτώσεις που κάνουν την εμφάνισή τους και να αποφεύγονται οι ρήξεις στη σχέση τους, εξασφαλίζοντας οι γονείς το διάλογο.
Είναι σημαντικό να θυμάστε να μην παραμελείται η σχέση των δύο συντρόφων και οι ανάγκες της, δίνοντας αποκλειστική προτεραιότητα στο παιδί. Ένα παιδί δεν μπορεί να φτιάξει τη σχέση του ζευγαριού, αλλά μια καλή συντροφική σχέση μπορεί να μεγαλώσει ένα ευτυχισμένο παιδί. Ο ρόλος των γονέων είναι να δημιουργούν προσωπικότητες δομημένες με το να τους παρέχουν τις απαραίτητες γνώσεις για να λειτουργούν αυτόνομα και υπεύθυνα.
Δημητρακοπούλου Βασιλική
Ψυχολόγος, MSc
Ουρανία Τσουρίδη
Ψυχολόγος Υγείας, MSc