Ο πατέρας της εξελικτικής ψυχολογίας Jean Piaget (1969) θεωρούσε ότι η νοημοσύνη είναι ένας δυναμικός μηχανισμός, ο οποίος οικοδομείται προοδευτικά, έχοντας σαν βάση την κληρονομικότητα, αλλά συγχρόνως, ακολουθώντας την πορεία και την εξέλιξη που το περιβάλλον θα καθορίσει. Η νοημοσύνη δηλαδή, ορίζεται από την κληρονομικότητα, αλλά καθορίζεται από το περιβάλλον. Νοημοσύνη λοιπόν, σύμφωνα με τον Piaget (1969), είναι η ικανότητα προσαρμογής στο περιβάλλον (ικανότητα επιβίωσης). Η ανάπτυξη με άλλα λόγια, του παιδιού συμβαίνει μέσω μιας διαδικασίας συνεχούς προσαρμογής του στο περιβάλλον.
Τα διάφορα τεστ νοημοσύνης κατασκευάσθηκαν με σκοπό να μετρήσουν την ικανότητα του ατόμου να αντιμετωπίζει τεχνητά προβλήματα που του δίνονται. Τα τεστ μετρούν απλά την “απόδοση” στην επίλυση αυτών των προβλημάτων χωρίς να προσεγγίζουν τις οικοδομητικές διεργασίες. Τα θέματα που εξετάζονται στα τεστ καλύπτουν τις επιμέρους ικανότητες που απαρτίζουν νοημοσύνη όπως: τη μνήμη, τη κριτική σκέψη, την αντίληψη του χώρου, τη γλωσσική ικανότητα και τη μαθηματική σκέψη.
Ο Gardner (1983) ισχυρίζεται ότι τα παιδιά με δυσκολίες στα κλασσικά τεστ νοημοσύνης που εμφανίζουν κακούς βαθμούς και επιδόσεις ή ακόμα χαρακτηρίζονται με νοητική αναπηρία, δέχονται λάθος αγωγή και εκπαιδευτικές μεθόδους. Ο ίδιος ορίζει τη νοημοσύνη σαν την ικανότητα να επιλύουμε προβλήματα ή να δημιουργούμε προϊόντα, τα οποία έχουν αξία & επίδραση στην συγκεκριμένη κοινωνία όπου ζούμε και θεωρεί ότι η νοημοσύνη προέρχεται από βιολογικές καταβολές (Gardner, 2008). Συνεπώς, όπως διαφέρει η προσωπικότητα κάθε ατόμου, διαφέρει και η νοημοσύνη του.
Η παραδοσιακή εκπαίδευση & ψυχοδιαγνωστική επιβραβεύει τα άτομα που είναι δυνατά στις λεκτικές και λογικές/ μαθηματικές μορφές της νοημοσύνης. Όσοι είναι αδύναμοι σε αυτούς τους τομείς, συνήθως χαρακτηρίζονται ως «αργοί» ή με νοητική καθυστέρηση / μαθησιακές δυσκολίες. Αυτοί οι τομείς ωστόσο, αποτελούν δύο μόνο από τις μορφές νοημοσύνης σύμφωνα με το Gardner (2008).
Χρησιμοποιώντας ορισμένα κριτήρια βασισμένα στην αναπτυξιακή βιολογία, στην εξέλιξη, στην λειτουργία του εγκεφάλου και σε άλλες επιστημονικές περιοχές, ο Gardner (1983) περιέγραψε διάφορες ικανότητες όπως αυτές που βασίζονται στις αισθήσεις, αυτές που έχουν να κάνουν με το σχεδιασμό, το χιούμορ ή ακόμα και με τη σεξουαλικότητα. Στο βαθμό που μια ικανότητα πληρούσε όλα ή τα περισσότερα κριτήρια που χρησιμοποίησε ο Gardner (1983), τότε θεωρήθηκε ως μια ξεχωριστή νοημοσύνη. Στο πλαίσιο αυτό χώρισε τα εξής οχτώ (8) είδη νοημοσύνης:
1.Προφορική/ Γλωσσική νοημοσύνη
2.Λογικομαθηματική νοημοσύνη
3.Μουσική νοημοσύνη
4.Νοημοσύνη αντίληψης Χώρου & Οπτικής
5.Σωματική – Κιναισθητική νοημοσύνη
6.Διαπροσωπική νοημοσύνη
7.Ενδοπροσωπική νοημοσύνη
8.Φυσιοκρατική νοημοσύνη
Κάθε άτομο προσδιορίζεται και από τα οχτώ είδη νοημοσύνης. Υπάρχουν σε όλους τους ανθρώπους, αλλά σε διαφορετικό βαθμό λειτουργικότητας. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουμε λίγες μορφές νοημοσύνης πολύ ανεπτυγμένες, άλλες μέτρια ανεπτυγμένες και κάποιες ακόμα που είναι υπανάπτυκτες ή πολύ χαμηλά λειτουργικά.
Βασιλική Δημητρακοπούλου
Ψυχολόγος MSc