Ο αυτοέλεγχος σχετίζεται με την ικανότητα του ατόμου να ελέγχει τις σκέψεις, τα
συναισθήματα, τις αντιδράσεις και τις συμπεριφορές του, καταστέλλοντας τις όποιες
παρορμήσεις του για την επίτευξη των μακροπρόθεσμων στόχων του. Ο αυτοέλεγχος είναι
μια δεξιότητα, η οποία αφορά την ικανότητα του ατόμου να παρακάμπτει, να διακόπτει και
να τροποποιεί τις αποκρίσεις του στα εκάστοτε περιβαλλοντικά ερεθίσματα. Βοηθά το
άτομο να αλλάζει τόσο τη σκέψη όσο και τη συμπεριφορά του με τρόπο που να εξυπηρετεί
τον σκοπό του και εξασφαλίζει στο ίδιο το άτομο την εύρυθμη λειτουργία της
καθημερινότητάς του, τόσο σε προσωπικό, όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο. Παράλληλα,
συνιστά μια τακτική που είναι συνυφασμένη με την αυτοπειθαρχία, η οποία επέρχεται
μέσω της αυτογνωσίας ή καλλιεργείται με την καθημερινή εξάσκηση της. Συνεπώς, ο
αυτοέλεγχος είναι μια επίκτητη αρετή και συνάμα συνήθεια, η οποία για να καλλιεργηθεί,
απαιτεί συνειδητή και συνεχή προσπάθεια. Για το λόγο αυτό, συνίσταται η διαδικασία
απόκτησης αυτοελέγχου να ξεκινά από την παιδική ηλικία του ατόμου.
Ωστόσο, έχει παρατηρηθεί ότι ένα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων δεν έχει αναπτύξει
σε ικανοποιητικό βαθμό αυτήν τη δεξιότητα, με αποτέλεσμα να χρειάζεται να καταβάλλει
μεγαλύτερη προσπάθεια για να την αποκτήσει. Πώς όμως, ένα άτομο μπορεί να καταλάβει
ότι δεν έχει αναπτύξει τον αυτοέλεγχο σε επαρκή βαθμό; Αυτό λοιπόν, μπορεί να το
αντιληφθεί κάποιος, εάν παρατηρήσει ότι είναι προσκολλημένος σε ένα συναίσθημα είτε
θετικό είτε αρνητικό, σε βαθμό που επηρεάζει τη σκέψη και τη συμπεριφορά του. Βέβαια,
για να γίνει αυτή η συνειδητοποίηση από το άτομο, χρειάζεται να αρχίσει να παρατηρεί τον
εαυτό του και να καταγράφει την αιτία που πυροδοτεί τις άλογες και δυσλειτουργικές του
αντιδράσεις. Αναζητώντας και ανακαλύπτοντας με αυτόν τον τρόπο, την πηγή, την
βαθύτερη αιτία εκδήλωσης της συμπεριφοράς του, το άτομο μπαίνει σε μια διαδικασία να
μάθει από τα λάθη του και να σκεφτεί εναλλακτικούς τρόπους αντίδρασης στα γεγονότα,
τους οποίους μπορεί και να εξασκήσει. Η εξάσκηση εκπαιδεύει το μέρος του εγκεφάλου
που ονομάζεται αμυγδαλή και η οποία είναι υπεύθυνη για την διαχείριση των
συναισθημάτων του, μέσα από αποκρίσεις βασισμένες στη λογική και την κριτική
ικανότητα. Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι σε καμία περίπτωση, το άτομο δεν είναι
καλό να απωθεί το συναίσθημά του. Αντίθετα, χρειάζεται να αναγνωρίζει το συναίσθημά
του, να το παρατηρεί, να το εκλογικεύει ή να το διοχετεύει σε δημιουργικές
δραστηριότητες. Ο άνθρωπος είναι καλό να μαθαίνει από τα συναισθήματά του, να τα
αποδέχεται και να προχωράει, ακόμα και αν χρειάζεται να τα παρακάμπτει σε ορισμένες
περιπτώσεις.
Δημιουργικές δραστηριότητες, οι οποίες μπορούν να ενισχύσουν τον αυτοέλεγχο του
ατόμου είναι η ψυχοθεραπεία, οι τεχνικές χαλάρωσης, το περπάτημα, η καταγραφή των
σκέψεων και των συναισθημάτων, η άθληση, ακόμα και το πλέξιμο, η νηστεία και διάφορες
άλλες πρακτικές. Τέτοιου είδους δραστηριότητες μεταθέτουν, στρέφουν την προσοχή της
σκέψης στην επιτέλεση τους με αποτελεσματικό τρόπο, ώστε το άτομο να μαθαίνει να
κατευθύνει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, προκειμένου να επιτυγχάνει αυτά που
επιθυμεί. Να μην παραλείψουμε να πούμε πως για την καλλιέργεια του αυτοέλεγχου,
προτείνεται να αποστασιοποιείται το άτομο από την κατάσταση που βιώνει, να εξετάζει τα
γεγονότα από όλες τις πλευρές τους, όσο πιο αντικειμενικά και με ειλικρίνεια απέναντι στον
εαυτό του, να παίρνει τον χρόνο του πριν απαντήσει, φιλτράροντας τα συναισθήματά του.
Ο αυτοέλεγχος βοηθάει ένα άτομο να αναπτύσσει κοινωνικές σχέσεις που του
εξασφαλίζουν ισορροπία, ηρεμία, ευημερία. Παράλληλα, είναι σημαντικό κάθε άνθρωπος
να έχει όνειρα και να θέτει στόχους. Με αυτό τον τρόπο, ενισχύεται το κίνητρό του για
αυτοέλεγχο, επιδιώκει τα όνειρά του μέσω της χάραξης επιμέρους στρατηγικών και
εναλλακτικών πρακτικές. Η καλλιέργεια του αυτοελέγχου αποτελεί σημαντικό εφόδιο, στους γρήγορους ρυθμούς
ζωής και των πολλαπλών ερεθισμάτων των σημερινών κοινωνιών που απαιτούν εγρήγορση
και ετοιμότητα από τα άτομα, προκειμένου να επιτύχουν ψυχική ανθεκτικότητα και
ευημερία στην καθημερινότητά τους. Ωστόσο, είναι γεγονός πως η ανάπτυξη της
αυτοσυγκράτησης είναι μια διαδικασία επίπονη και αέναη, η οποία χρειάζεται ισχυρή
θέληση, αποφασιστικότητα, ευελιξία, προσαρμοστικότητα και πάνω απ’ όλα, υπομονή.
Αρθρογράφος
Κανακάρη Στυλιανή – Αλεξία