Οι πανελλαδικές εξετάσεις, όπως και γενικότερα οι εξετάσεις του σχολείου, αποτελούν σημαντικά γεγονότα της καθημερινής μαθητικής ζωής. Το άγχος μέτριου βαθμού για τις εξετάσεις είναι ευεργετικό για το μαθητή, τον κινητοποιεί να αξιοποιήσει το χρόνο του και να οργανώσει το διάβασμά του. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης το μέτριο άγχος κρατά τον οργανισμό σε εγρήγορση και οξύνει τις λειτουργίες της μνήμης, της προσοχής και της συγκέντρωσης, οι οποίες είναι απαραίτητες για μια καλή επίδοση.
Ωστόσο, όταν το άγχος για τις εξετάσεις είναι πολύ έντονο μπορεί να επηρεάσει την προετοιμασία και το διάβασμα, αλλά και την απόδοση του μαθητή. Πρόκειται για το άγχος της αποτυχίας. Ο μαθητής δεν μπορεί να συγκεντρωθεί στην ύλη των εξετάσεων και η σκέψη μονοπωλείται από το χειρότερο σενάριο που μπορεί να συμβεί.
Το άγχος για τις εξετάσεις οφείλεται στην ιδιαίτερη σημασία που έχουν οι εξετάσεις και ειδικά οι πανελλήνιες εξετάσεις, για την κοινωνία, την οικογένεια αλλά και τον ίδιο το μαθητή. Στις μέρες μας γίνεται μια μεγάλη επένδυση στις μαθητικές εξετάσεις, οικονομική και συναισθηματική, από την οποία η οικογένεια περιμένει τη μέγιστη απόδοση από τον μαθητή. Οι μαθητές προσπαθούν να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των γονιών τους, των καθηγητών τους και θεωρούν ότι με αυτό τον τρόπο θα κερδίσουν την αναγνώριση τους από εκείνους. Αρκετοί μαθητές ταυτίζουν την επιτυχία στις πανελλήνιες με την αξία τους ως άτομα. Θεωρούν ότι αξίζουν μόνο αν πετύχουν στις εξετάσεις. Κατά συνέπεια έχουν πολύ υψηλές απαιτήσεις από τον εαυτό τους και πιέζονται για υψηλές επιδόσεις.
Τα στάδια του άγχους
- «κρίση πανικού»: αιφνίδια έναρξη με αίσθημα φόβου και σωματικά συμπώματα όπως σύγχυση, κλάμμα, τρέμουλο, μούδιασμα, πονοκέφαλος, πόνος στο στομάχι κλπ., διάρκειας 10–30 λεπτών.
- «άγχος αναμονής»: ο μαθητής έχει μια μόνιμη ανησυχία και φοβάται ότι η κρίση πανικού θα επαναληφθεί..
- «αποφευκτική συμπεριφορά»: κατά την οποία ο μαθητής αποφεύγει καταστάσεις που του δημιουργούν άγχος και κατά συνέπεια αποφεύγει το διάβασμα και τη διαδικασία των εξετάσεων. Οδηγείται σε μια πλήρη απόσυρση από τις μαθητικές του υποχρεώσεις, η οποία ερμηνεύεται συχνά από τους γονείς ως αδιαφορία.
Ψυχοθεραπευτική υποστήριξη
- Οι γνωσιακές ψυχοθεραπείες μειώνουν τη φοβική-αποφευκτική συμπεριφορά. Η μετατροπή των αρνητικών σκέψεων σε θετικές και η επικέντρωση του μαθητή στην επιδίωξη μιας καλής προσπάθειας για τον εαυτό του ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα, αυξάνει την αυτοπεποίθηση του.
- Οι τεχνικές χαλάρωσης και η εξάσκηση της αναπνοής μειώνουν το άγχος.
- Παράλληλα, η χορήγηση αγχολυτικών φαρμάκων από ένα γιατρό, σε όσους το επιθυμούν, ανακουφίζει από τα έντονα συμπτώματα των κρίσεων πανικού
Διαχείριση την ώρα των εξετάσεων
- Στην περίπτωση που ο μαθητής αισθανθεί έντονο άγχος την ώρα των εξετάσεων καλό είναι να μην τα παρατήσει.
- Θυμηθείτε ότι τα σωματικά συμπτώματα του άγχους, όσο δυσάρεστα κι αν είναι, συνήθως υποχωρούν μετά από λίγα λεπτά της ώρας.
- Αν ο μαθητής δεν μπορεί να απαντήσει σε μια ερώτηση, ας προσπαθήσει να συγκεντρωθεί σε μια επόμενη χωρίς να σκέφτεται την αποτυχία. Η επιτυχία στις εξετάσεις μπορεί να πραγματοποιηθεί ακόμα και αν δεν αριστεύσει ο μαθητής στις εξετάσεις
- Η θετική σκέψη ότι έχει γίνει μια καλή προσπάθεια διαβάσματος από την πλευρά του μαθητή και αξίζει να έρθει ένα καλό αποτέλεσμα, μπορεί να βοηθήσει.
Tips για τον μαθητή
Οι μαθητές είναι σημαντικό να μελετούν όλη την καθημερινή ύλη που τους υποδεικνύεται από τους καθηγητές τους με πρόγραμμα και οργάνωση. Η αναβλητικότητα του διαβάσματος δημιουργεί κενά στην ύλη και συνεπώς, επέρχεται περισσότερο άγχος ότι δεν έχει γίνει επαρκή μελέτη, οπότε δεν θα υπάρξει καλή απόδοση. Αν χρειάζεστε βοήθεια στην οργάνωση της μελέτης σας και έχετε την τάση να σας φαίνεται η ύλη υπερβολική ή ότι δεν φτάνει ο καθημερινός χρόνος για να προλάβετε την μελέτη σας, ζητήστε την βοήθεια ενός ψυχολόγου.
Να θυμάστε επίσης, ότι η ζωή συνεχίζεται και μετά τις εξετάσεις. Το σημαντικό είναι ότι κάνατε την προσπάθειά σας και είστε εντάξει με την συνείδησή σας. Μια αποτυχία, μικρή ή μεγάλη, δεν είναι το τέλος του κόσμου. Θα υπάρξουν πολλές ευκαιρίες για να δοκιμαστείτε και να πετύχετε στους μελλοντικούς σας στόχους.
Tips για τους γονείς
Γονείς, ενισχύστε την προσπάθεια του μαθητή χωρίς πίεση και κριτική διάθεση. Δημιουργήστε για το μαθητή ένα υποστηρικτικό περιβάλλον για την μελέτη του. Συμβουλευτείτε έναν ψυχολόγο, αν αισθάνεστε ότι το χρειάζεστε. Θυμηθείτε ότι οι εξετάσεις είναι σημαντικές, αλλά δεν αποτελούν τη μόνη οδό για τη μελλοντική ευτυχία του παιδιού σας.
Βασιλική Δημητρακοπούλου
MSc Ψυχολόγος
Ουρανία Τσουρίδη
MSc Κλινική Ψυχολόγος